Powodzie błyskawiczne to gwałtowne zalania terenu, które powstają w bardzo krótkim czasie, najczęściej w wyniku intensywnych i krótkotrwałych opadów deszczu. Różnią się one od tradycyjnych powodzi tym, że pojawiają się niemal natychmiast po opadzie – często w ciągu kilkunastu minut – i mogą trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Do ich powstawania dochodzi, gdy opad przewyższa możliwości wchłaniania wody przez grunt oraz wydolność systemów kanalizacyjnych lub naturalnych cieków wodnych. Woda nie wsiąka w ziemię, tylko gwałtownie spływa po powierzchni, tworząc potoki zalewające ulice, pola, budynki czy doliny rzeczne. Szczególnie niebezpieczne są opady nawalne, czyli bardzo intensywne deszcze, które w krótkim czasie dostarczają ogromną ilość wody. Dodatkowo, jeśli dojdzie do zjawiska tzw. stacjonarnej burzy – czyli burzy, która długo utrzymuje się nad jednym obszarem – ryzyko powodzi błyskawicznej gwałtownie rośnie. Innymi możliwymi przyczynami są szybkie topnienie śniegu lub lód tamujący odpływ wody, ale to właśnie intensywne opady deszczu są głównym czynnikiem wywołującym to zjawisko. Mechanizm powodzi błyskawicznej sprawia, że są one niezwykle trudne do przewidzenia i nie pozostawiają czasu na ewakuację czy zabezpieczenie mienia.
Powodzie błyskawiczne najczęściej występują w okresie letnim, ponieważ wtedy notuje się najwięcej burz z opadami konwekcyjnymi, czyli takimi, które powstają na skutek nagłego wznoszenia się ciepłego i wilgotnego powietrza. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, zjawiska te pojawiają się zazwyczaj między czerwcem a sierpniem, choć mogą wystąpić również wiosną lub wczesną jesienią, jeśli warunki atmosferyczne są sprzyjające. Szczególnie narażone są obszary górskie i podgórskie, takie jak Karpaty, Sudety czy Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, ponieważ strome zbocza i wąskie doliny sprzyjają szybkiemu spływowi wody i jej gwałtownemu nagromadzeniu. Jednak zagrożenie nie dotyczy wyłącznie terenów naturalnych – również miasta, zwłaszcza duże aglomeracje z dużym udziałem powierzchni nieprzepuszczalnych (jak asfalt, beton), są bardzo podatne na powodzie błyskawiczne. W takich miejscach woda nie ma gdzie wsiąkać i szybko przeciąża kanalizację. Szczególnie narażone są starsze dzielnice, gdzie infrastruktura jest niewydolna lub źle zaprojektowana. Zmiany klimatu powodują, że zjawiska ekstremalne – takie jak silne burze – pojawiają się częściej i są bardziej intensywne. Dodatkowo rosnąca urbanizacja, likwidacja naturalnych terenów zielonych i zabudowa dawnych cieków wodnych lub dolin potęgują ryzyko wystąpienia takich powodzi w przyszłości.
Skutki powodzi błyskawicznych mogą być bardzo dramatyczne, mimo że sama powódź trwa krótko. Woda pojawiająca się nagle z dużą siłą potrafi zniszczyć całe ulice, zalać domy, piwnice i budynki użyteczności publicznej, zniszczyć uprawy, zerwać mosty i drogi. W miastach często dochodzi do paraliżu komunikacyjnego – zalane zostają skrzyżowania, tunele, stacje metra czy przystanki, co powoduje chaos i zagrożenie dla ludzi. W terenach wiejskich niszczona jest infrastruktura rolnicza – pola uprawne, szklarnie czy sprzęt. Bardzo niebezpieczne jest również to, że powodzie błyskawiczne często niosą ze sobą nie tylko wodę, ale też błoto, kamienie, śmieci i toksyczne substancje wypłukane z kanalizacji czy zakładów przemysłowych. Ludzie mogą zostać uwięzieni w swoich domach lub pojazdach, a silny nurt wody może porwać osoby, które nie zdążyły się ewakuować. Dlatego tak ważne są działania profilaktyczne. Przede wszystkim należy poprawiać systemy odwodnienia i kanalizacji burzowej w miastach, budować zbiorniki retencyjne i ogrody deszczowe, które zatrzymują wodę opadową. Równie ważne jest zachowanie i odtwarzanie terenów zielonych – łąk, lasów, parków – które naturalnie wchłaniają wodę. W terenach wiejskich stosuje się systemy rowów melioracyjnych oraz kontrolowane rozlewiska. Na poziomie państwowym i lokalnym ważne są również systemy wczesnego ostrzegania – komunikaty meteorologiczne, alarmy SMS, aplikacje ostrzegające o zagrożeniu. Edukacja mieszkańców w zakresie zachowania się podczas nagłej powodzi oraz odpowiednie planowanie przestrzenne, uwzględniające ryzyko powodziowe, mogą znacząco zmniejszyć liczbę ofiar i rozmiar zniszczeń. Urządzenia, które monitorują opady atmosferyczne (deszcz, ale także śnieg) to deszczomierze, przykładowo model YOUNG 50202. Umożliwiają one precyzyjny pomiar ilościowy opadu, a dzięki wytrzymałości konstrukcji pomiary można przeprowadzać nawet w trudnych warunkach atmosferycznych.